Αγροτικοί Συνεταιρισμοί: «Ο γίγαντας με τα ξύλινα πόδια, που κατέρρευσε» - Η άνοδος, η πτώση και οι ευθύνες των κομμάτων
Όσο ποτέ άλλοτε κρίνονται αναγκαίοι στις μέρες μας οι Αγροτικοί Συνεταιρισμοί της Ελλάδας, αλλά τα πάλαι ποτέ κόμματα εξουσίας (με το ΠΑΣΟΚ να έχει τις κυρίαρχες ευθύνες), έπαιξαν έναν ρόλο εντελώς αρνητικό, συμβάλλοντας στην οριστική διάλυση τους.
Σκάνδαλα, δολοπλοκίες, προσωπικές διαδρομές ανθρώπων που ξεκίνησαν από το «πουθενά» και έφτασαν στα «σαλόνια της εξουσίας» αφήνουν σήμερα μία πικρή γεύση, σε ένα διαλυμένο κίνημα, που αν παρέμενε όρθιο, θα μπορούσε να αποτελέσει σωσίβιο για τη σωτηρία όχι μόνο των παραγωγών, αλλά και των φτωχότερων στρωμάτων του λαού μας.
Όσο για πολλούς μεγαλοσυνεταιριστές της χώρας; Ο προσωπικός οδηγός και τα «χρυσά» διαμερίσματα πανάκριβων ξενοδοχείων, είχαν καταντήσει ως «αυτονόητες υπηρεσίες στον πρόεδρο της οργάνωσης».
Και όλα αυτά τα άσκοπα έξοδα στηρίχτηκαν σε ένα στρεβλό καθεστώς με την ευθύνη των εκάστοτε κυβερνήσεων από τη δεκαετία του ’80.
Ο Σημίτης και οι τρομακτικές ευθύνες του
Πολύ κακή σελίδα, έγραψε στην ιστορία του Αγροτικού Συνεταιριστικού Κινήματος της χώρας, ο λεγόμενος «λογιστής» ή αλλιώς «εκσυγχρονιστής του ΠΑΣΟΚ» Κώστας Σημίτης.
Άλλωστε την πρώτη του «μαύρη σφραγίδα» την έβαλε ως υπουργός Γεωργίας της «Κυβέρνησης της Αλλαγής» αμέσως μόλις πήρε τις εκλογές ο Ανδρέας Παπανδρέου, τη χρονιά του 1981. Τι έκανε τότε ο Σημίτης; Προχώρησε με μία «μονοκοντυλιά» στην άρση της εποπτείας που ασκούσε μέχρι τότε η Αγροτική Τράπεζα Ελλάδος στον τρόπο της οικονομικής λειτουργίας των συνεταιρισμών. Έτσι, θα ξεκινούσε η αντίστροφη μέτρηση, με σκάνδαλα πολλών εκατομμυρίων δραχμών, αλλά και λάθη που οδήγησαν σε “μαύρες τρύπες” και σε εκκαθαρίσεις οργανώσεων-“μαμούθ”, όπως ήταν η ΚΥΔΕΠ στο καλαμπόκι αλλά και η “Ελαιουργική” στο ελαιόλαδο, με την ΠΑΣΕΓΕΣ να αποτελεί το τελευταίο προπύργιο ενός φαύλου κύκλου.
Πώς ξεκίνησε η πτώση
Όπως μας είπε ο γεωπόνος της πρώην Αγροτικής Τράπεζας Ελλάδος, που συμμετείχε και ο ίδιος στους ελέγχους των συνεταιρισμών πριν τους καταργήσει η “κυβέρνηση της Αλλαγής”, Κωστής Παπαδάκης: «Όλα τα δεινά ξεκίνησαν από τη στιγμή που στις αρχές της δεκαετίας του ’80 η κυβέρνηση του Ανδρέα Παπανδρέου, με υπουργό Γεωργίας τον Κώστα Σημίτη, πήρε την απόφαση να καταργήσει την εποπτεία της ΑΤΕ στους συνεταιρισμούς. Είναι λογικό ότι οπουδήποτε δε γίνεται έλεγχος, δημιουργούνται προβλήματα».
Σύμφωνα με τον Κωστή Παπαδάκη, μέχρι να καταργηθεί η εποπτεία, οι συνεταιρισμοί στην Ελλάδα ήταν υγιείς. Λειτουργούσαν πολύ σωστά και δεν υπήρχαν παρατράγουδα.
«Πηγαίναμε με τους επόπτες της Τράπεζας και ελέγχαμε τις αποφάσεις των διοικήσεων των συνεταιρισμών. Γινόταν μάλιστα, εκτός από τον οικονομικό έλεγχο, και καταμέτρηση στις αποθήκες. Για παράδειγμα, αν στην καταμέτρηση των λιπασμάτων βρισκόταν κάποια έλλειψη, όσα τσουβάλια έλειπαν τα πλήρωνε από την τσέπη του ο υπεύθυνος του συνεταιρισμού. Έτσι, κάθε φορά που πηγαίναμε ως τράπεζα να κάνουμε τον έλεγχο, οι συνεταιριστές έτρεμαν μη βρεθεί κάτι να λείπει γιατί θα το πλήρωναν από την τσέπη τους. Ο υπεύθυνος ελεγκτής της ΑΤΕ πήγαινε στα γραφεία, ζητούσε τις αποφάσεις που είχε πάρει η διοίκηση του συνεταιρισμού και καθόταν όση ώρα χρειαζόταν για να τις ελέγξει»...
Όσο κι αν δεν το χωράει ο νους του ανθρώπου, υπήρχε συνεταιριστική οργάνωση στη Μεσαρά, που στη διάρκεια της δεκαετίας του ’80 είχε πάρει την απόφαση και την υλοποίησε κανονικά, παρά το μέγεθος της οικονομικής ζημιάς που θα σήκωνε στις πλάτες της, να φέρει από το εξωτερικό αεροπορικώς... δεκάδες μοσχάρια!
«Εκείνη την εποχή, τα μοσχάρια ήταν μόδα για τη Μεσαρά. Ένας λοιπόν συνεταιρισμός, που δεν έχει σημασία σήμερα να τον κατονομάσουμε, έφερνε αεροπορικώς δεκάδες μοσχάρια από το εξωτερικό... Εννοείται, βέβαια, πως αυτό έγινε μετά την κατάργηση του ελέγχου από την Αγροτική Τράπεζα Ελλάδας», λέει ο γεωπόνος της πρώην ΑΤΕ Κωστής Παπαδάκης.
Ο ίδιος αποκαλύπτει, επίσης, ότι την ίδια περίοδο μία κραταιά μέχρι τότε ένωση στην Κρήτη, που πήρε την κάτω βόλτα μετά την εμπλοκή της στο σκάνδαλο της ΟΜΕΛΒΑ, εξαιτίας του οποίου έχασε πολλά εκατομμύρια δραχμές, πλήρωνε κάποιους από τους εργαζομένους της με... 600.000 δραχμές τον μήνα.
«Φανταστείτε ότι τότε ο δικός μας ο μισθός δεν ξεπερνούσε τις 180.000 δραχμές τον μήνα», λέει ο Κωστής Παπαδάκης.
Κι όμως, σύμφωνα με τον ίδιο, οι συνεταιρισμοί στα χρόνια που είχαν προηγηθεί είχαν παίξει σημαντικό ρόλο υπέρ των συμφερόντων του αγροτικού κόσμου και της αγροτικής οικονομίας της χώρας.
«Εμείς φταίγαμε, όχι ο Σημίτης»...
Από την πλευρά του, θετικά σχολίασε τον νόμο του 1982, με υπουργό Γεωργίας τον Σημίτη, ο παλαίμαχος αγροτοσυνεταιριστής από το Κυπαρίσσι Στάθης Φραγκιαδάκης.
«Ευκαιρίες δόθηκαν κατά καιρούς. Και ιδιαίτερα την εποχή του ’80, που το ΠΑΣΟΚ είχε την πολιτική βούληση να μπορέσει ο παραγωγός μέσα από τις οργανώσεις του να διαθέτει το προϊόν του χωρίς τον μεσάζοντα. Αν θυμάστε, υπήρχε το σύνθημα να φύγουν από τη μέση οι μεσάζοντες. Άλλωστε, αυτό το σύνθημα υπήρχε από την εποχή του Μαρίνου Αντύπα. Το ΠΑΣΟΚ είχε τη βούληση. Ήταν δηλαδή μια “χρυσή εποχή” για μας, η οποία έμεινε ανεκμετάλλευτη. Και σε αυτό φταίγαμε εμείς, αλλά έφταιξαν και οι κυβερνήσεις. Εμείς είχαμε την ευκαιρία να πάρουμε τον εκσυγχρονισμό της παραγωγής στα χέρια μας, αλλά και την εμπορία. Έτσι ώστε να φύγουν οι μεσάζοντες από τη μέση και να φτάνουν στην κατανάλωση τα προϊόντα μας σε καλύτερες τιμές. Και λαχαναγορά μάς έκανε. Συνεταιριστική αγορά έκανε και στο Ηράκλειο τότε η κυβέρνηση και σε όλες τις μεγάλες πόλεις», σύμφωνα με τον Στάθη Φραγκιαδάκη.
«Εμείς δεν ήμασταν έτοιμοι. Και μπήκαν στους συνεταιρισμούς κάποιοι άνθρωποι που εκμεταλλεύτηκαν τις συγκυρίες, για να μπορούν να ανελιχθούν πιο πάνω, εκμεταλλευόμενοι τον κομματικό στρατό»...
Όταν χαρίζονταν δισεκατομμύρια δραχμές
Όταν τον Οκτώβριο του 2000 η κυβέρνηση χάριζε στην Ένωση Αγροτικών Συνεταιρισμών Ηρακλείου πάνω από 19 δισεκατομμύρια δραχμές, την υπογραφή του ως πρόεδρος της οργάνωσης την έβαζε ο Ναπολέων Λουκαδάκης. Ο παλαίμαχος αγροτοσυνεταιριστής είχε συνυπογράψει τη σύμβαση με τον τότε διευθυντή του Α’ Καταστήματος Ηρακλείου της ΑΤΕ Γιώργο Ζουρίδη.
«Από τότε και μετά, η Ένωση Ηρακλείου ξαναπνίγηκε στα χρέη, που μέσα σε μία δεκαετία έφτασαν τα 95 εκατομμύρια ευρώ. Αλλά αυτό το φαινόμενο δεν ήταν μόνο στο Ηράκλειο. Όλες οι ενώσεις είχαν την ίδια πορεία.
Μετά από μια σύντομη θητεία, στις αρχές της δεκαετίας του 2000, παρέδωσε τη σκυτάλη στον Μανόλη Γαβαλά, ο οποίος και ήταν πρόεδρος της οργάνωσης για πάνω από μία δεκαετία, μέχρι που αρρώστησε και αποσύρθηκε.
Καταλήγοντας, ο παλαίμαχος αγροτοσυνεταιριστής:
«Υπήρχε μια καθεστωτική λογική των στελεχών. Δηλαδή, την τελευταία 20ετία... 7,5 χιλιάδες ευρώ ο πρόεδρος της ΠΑΣΕΓΕΣ και 5,5 χιλιάδες ευρώ ο αντιπρόεδρος και ο γραμματέας; Μιλάμε για εξωπραγματικούς μισθούς και προκλητικούς για την ίδια την κοινωνία»...